TV-serien Bosch, ein «politiserie» basert på plott og karakter frå krimromanane til Michael Connelly, er ein serie med litt underlege kvalitetar. Sett utanfrå gjer han ikkje noko nytt. Han er ingen konkurrent til den banebrytande The Wire (2002–08), som gav oss tjukk sosialantropologisk analyse for å forklara strukturen i gatekriminalitet, eller Forbrydelsen (2007), som lot etterforskinga av drapet på Nanna Birk Larsen, «flyttemandens datter», utvikla seg til eit intenst kammerspel over tjue episodar over temaet korleis vi alle dekkjer over brotsverka våre. Bosch er ein ganske tradisjonell police procedural, kanskje til og med litt tung i sessen. Likevel er det mange som nikkar anerkjennande når eg nemner serien.
Bloggaren Bo Williams seier det slik:
[M]aybe the first TV character I just straight-up want to be since Richard Hatch’s Captain Apollo on Battlestar Galactica. […] I’ve never really cared one way or the other about jazz, and mostly I consider vinyl a silly affectation in 2020. But then I watch Bosch listening, looking out over the city, and pulling on a whiskey, and I think “yeah, I want to be him.”
Ikkje alle, då. Kanskje helst menn over tredve. Tenåringane heime meinte serien var om lag like keisam som å ta ut av oppvaskemaskina, sjølv om dei liker humoristiske politiseriar som Brooklyn 99 og Brokenwood Mysteries. Så kvifor synest mange menn på min alder at serien er så bra?
For det første er det vanskeleg å vera veldig nyskapande i ein krimserie. Nesten alle kriminalseriar tek utgangspunkt i eit arbeid som minner mistenkeleg om det historikaren gjer. Personar, handlingar og strukturar i fortida har skapt eit punkt, eit brotsverk (ofte drap, sidan det er det verste brotsverket). Dette punktet svarar til endringa som ei historisk framstiling vanlegvis skal forklara. Etterforskaren startar med ein hypotese, «kvifor skjedde dette», og startar på kjeldearbeidet: tekniske bevis og vitne. Hypotesen endrar seg med kvart meir og meir av bakteppet vert kjend, og kjeldene kan lyga og lura etterforskaren (difor: kjeldekritikk). Til slutt står etterforskaren att med gjerningsmann, utløysande årsaker og motiv. Skilnaden er at etterforskaren er heilt sikker i si sak, så sikker at skurken vedgår brotsverket. Historikaren må aldri vera så sikker, berre sikker nok på at han har produsert ei (av kanskje fleire) rimelege forklaringar.
Det gjer at krimmen alltid er eit verktøy for å gjera noko anna: anten å fortelja historia om kvifor brotsverka skjedde, gjera dei ulike funna til eit spanande puslespel for sjåaren (greier han å sjå samanhengen før etterforskaren?) eller å vera godt fortalt undervegs. Det er her tv-serien Bosch har treft uvanleg godt: dei har med enkle middel laga eit miljø og persongalleri som lesaren liker å følgja. Funksjonen til krimplotta er eigentleg å sysselsetja dei med noko.
Så, for det andre: Serien ser fantastisk ut. Det er bilete av Los Angeles (byen til Bosch) som er akkurat slik eg tenkjer meg at det er der, med fargetonar frå ein varm sumarkveld. Handlinga går framover i ruslefart, men utan for mange irrelevante avsporingar. Etterforskinga verkar logisk: det er truverdig at politiet følgjer spora dei gjer. I mange andre seriar er det slik at etterforskarane anten heilt og haldent styrer etter magekjensla, eller heile tida reagerer på det antagonistane gjer (i Agatha Christies Poirot er det gjerne forsøka på å skjula spor som set fast drapsmannen, ikkje sjølve spora). Dette får eg gå i detalj på i ein annan tekst.
Det eg derimot skal gjera vidare, er å undersøkja korleis dei enkle midla vert brukte for å karakterisera hovudpersonen i serien, Hieronymous (Harry) Bosch. Eit viktig moment her er det vi lett nedsetjande kallar produktplassering. Medan dette ofte vert sett som, og er, ein kynisk strategi frå marknadsavdelingane i ulike verksemder, har samspelet mellom kultur og marknad dei siste hundre åra gjort visse produkt til tungt, ladde symbol, særleg nyttige på skjerm. Symbola har likevel ikkje ei eintydig lesing, som vi skal sjå. Difor vert karakteristikken av Harry Bosch fleirtydig, og kanskje, dersom vi pirkar nok i han, litt sjølvmotseiande. Den pirkinga tek eg til slutt.
Bosch, ein arbeidsmann
Då eg arbeidde som lærar, katalogiserte eg kollegaene mine umedvite i ulike typar. Ein av dei var menn på femti pluss, grånande i toppen og med eit slags tydeleg nærvær. Dei følgde med på alt som skjedde i plenumssamlingar utan synleg interesse, men også utan barnsleg trass. Dei hadde respekt for reglane og hierarkia som definerte skuleinstitusjonen. Dei var ikkje dei som markerte seg mest tydeleg sosialt, men hadde eit ord på seg for å vera uvanleg flinke i jobben og hadde ingen ambisjonar om å «avansera» til leiinga.
Vår mann i serien, politietterforskar Harry Bosch, er ein slik type, men i politiet. Han har ein ukonvensjonell stil, der han tek snarvegar i etterforskinga og ikkje bryr seg om «politics», altså når overordna er opptekne med anna enn sjølve saka. Likevel vert han redda av dei overordna fordi han oppklarar fleire drap enn nokon annan, og av lesaren fordi han djupast inne meiner at «everybody [forstått som alle offer] counts» – og det trur vi på fordi vi skjønar at mor hans var ein prostituert som vart drepen og saka lagd bort. Har du høyrt det før, ja?
Det er ikkje uvanleg at menn i (særleg) populærfiksjon vert gjort identiske med arbeidet sitt, med familielivet og fritida som ein rekvisitt. Eit døme er inspektør Claude Lebel i The Day of the Jackal, som er ein tøffel på heimebane, dagens helt når han får bu på kontoret og løysa saka som reddar president Charles de Gaulle og den franske republikken. Det er rett nok stadig meir vanleg at damer også vert skildra slik (kanskje særleg i skandinaviske seriar), som Sarah Lund (Sofie Gråbøl) i Forbrydelsen, Saga Norén (Sofia Helin) i Broen og Naia Thulin (Danica Curcic) i Kastanjemanden, men då vert denne eigenskapen i større grad ein defekt, ei smerte eller noko uforløyst.
Karakteren Bosch er ikkje heilt umoderne. Han er skild, med ei tenåringsdotter, Maddie, som delvis bur hjå han. Ho er uvanleg grei å ha med å gjera: går på skulen, gjer lekser og ser ikkje ut til å ha særleg med vener eller fritidsinteresser utanfor skulen. Den store draumen hennar er å verta politi som faren. Dei einaste problema oppstår dei gongene skurkane prøver å råka Bosch ved å ta henne. Der har vi omsorgsrolla, sett frå mannemann-Bosch: Pass på at ingen gjer noko fysisk vondt mot henne, møt opp på volleyballkampane, ta henne med på skytebana («We need to spend more time at the range, dad. I really want to become proficient with that 9mm.») og still opp på øvingskøyring.
Karakteren Harry Bosch er temmeleg utstudert skildra i TV-serien, kanskje enno meir enn i bøkene, med rekvisittar som understrekar personaen som «uvanleg flink, vaksen mannleg yrkesutøvar».
Ford Crown Victoria
Bilbransjen og underhaldningsbransjen har saman gjort bilen til ein av dei viktigaste måtane å karakterisera ein rolleperson, særleg i kriminalserier: Derrick køyrde BMW og Audi (den sportslege utgåva av tysk Sachlichkeit og Wirtschaftswünder); Sonny Crocket (Miami Vice) Ferrari og Lamborghini (dekadent sportsluksus for dei superrike); Inspektør Morse ein gamal Jaguar (erkebritisk og utdatert) og Vera ein Land Rover mk. 2 (symbolet på britisk country living og folkeleg fornuft). At Saga Norén (Broen) køyrer ein hinsides stilig gamal Porsche, er derimot eit karaktertrekk som understrekar det (litt ulogiske) spennet som er lagt i rollefiguren mellom å vera kledd som ei rockestjerne og superflink, men samtidig mangla forståing for det sosiale spelet.
Bosch flytter seg rundt i ein Ford Crown Victoria. Dette er ein vaksen amerikansk sedan, fem og ein halv meter lang, bygt på ramme (ikkje sjølvbærande karosseri, slik alle moderne bilar har) og med automatgir og ein V8-motor på 4.6 liter som gjev, hald deg fast, 240 hestekrefter (svært lite for ein så stor motor). Bilen manglar moderne styringselektronikk. Dette er ein dinosaur, sjølv i USA (Ford produserte bilen i 20 år, men slutta eit par år før serien vart laga). Den viktigaste kundegruppa for bilen var politi og drosje. Medan kollegaene alle køyrer rundt i fjongare bilar, køyrer Bosch rundt i noko som kanskje best kan karakteriserast som ein sivil politibil.
Med bilvalet forstår vi at Bosch er ein erkeamerikanar (han elskar Amerika, og LA, slik det er, warts and all, og med det folket som bur der), han er ikkje veldig oppteken av statussymbol, og djupast inne er han først og fremst politimann. Samtidig er det ein generasjonsmarkør. Han er ein vaksen mann, sjølv om han (i TV-serien er han fødd om lag 1970) må vera heilt på slutten av dei årskohortane som meinte at ein skikkeleg bil skulle vera ein stor sedan.
I serien køyrer han også ein Jeep XL (vi ser at han øvekøyrer med Maddie i ein slik i sesong tre): tilsvarande gamaldags og fornuftig amerikansk, men denne er ikkje like viktig i serien. Jeep køyrer han også (delvis) i bøkene, men der har ikkje bilmodellen same karakteriserande funksjon. Hovudrolleinnehavaren Titus Welliver skildra Bosch-bilen slik:
In his show Bosch, Welliver drives what he calls the Bosch mobile. "It's an old beater cop car; I think it's a Crown Vic or something like that," he says. "It's seen way better days. Ironically, the car that we used as Bosch's personal car in the pilot was this completely tricked-out Charger, a limited edition Charger with a Hurst stick shift. The producers and I all agreed that it was too much of a Batmobile. It was a black Charger with red pinstripes. It was a cool car. Titus Welliver wanted to drive that car, but it was not something that my character would drive."
Rolex Submariner
Etter bilar, er klokker typiske karakteristika. Det finst ei nær sagt uuttømeleg liste av døme. Internet er nesten like fullt av bilete av klokker som av kattar, så dette er ein heil katalog av meining.
Den teikneserieprega filmspionen James Bond er umogleg å skilja frå klokkemerket Omega, som oppnådde ein heilt spesiell kulturell status på 1960-talet (modellen Speedmaster var første klokka på månen). Klokka er så symbolsk viktig at i den litt sjølvrefererande nyinnspelinga av Casino Royale (2006) er dette eit tema i den lett aggressive dialogen mellom Vesper Lynd og James Bond når dei møtest på toget til Montenegro. Ho gjev til kjenne ein innleiande skepsis til etterretningsagentar av Bonds type, men samtidig anerkjenning:
«You know, former SAS types with easy smiles and expensive watches. Rolex?»
«Omega.»
«Beautiful.»
(... det siste sagt med eit blikk på Seamaster-en hans)
At dyre klokker først og fremst er dyre, er relativt nytt. I kaldkrigsromanen The Hunt for Red October (Tom Clancy, 1984) vert hovudpersonen Jack Ryan innleiiande karakterisert slik:
His only jewelry was a wedding band and a university ring, plus an expensive but accurate digital watch on a more expensive gold band. Ryan was not a man who placed a great deal of value in appearances. Indeed, his job was to see through these in the search for hard truth.
Her er klokka nesten heilt i det symbolske domenet frå midten av av førre hundreår, der ei presis klokke tilseier at du er påliteleg, moderne og nøyaktig, litt slik du veit at ein plan er svært nøye lagd i ein film der klokkene må synkroniserast før gjengen set i gang. I oppfølgjaren Red Storm Rising (1986) vert setninga «nn checked his watch» brukt omlag tjue gonger. Der er det ein krig som vert utkjempa.
Men nøyaktig presisjon var noko anna på 1980-talet enn i 2024, kor alt som anten kan koplast til Internet eller ta imot GPS-signal, vanlegvis er presist ned til hundredels sekund. Om ei mekanisk (altså, driven av ei opptrekt fjør) klokke skal nærma seg ein tidel av presisjonen i ei billig elektronisk, kostar ho fort minst 50 000 kroner.
Det hindrar ikkje at mekaniske, analoge klokker vert brukte for å karakterisera rollefigurar som tøffe, presise og vitskaplege. I framtidsfabelen (20 minutes into the future) Interstellar (Christopher Nolan, 2014; ein av mine favorittfilmar) går hovudpersonen, Cooper (Matthew McConaughey), ein av dei få som framleis trur på vitskap og framtida, med ei analog klokke frå produsenten Hamilton. Ikkje verdas mest presise, men ei erkeamerikansk militærklokke («field watch»). Ho spelar også ei sentral rolle i filmen, og Hamilton leverte ei utgåve med spesiell urskive (tilgjengeleg som modellen Murph).
Det er altså umogleg å ikkje sjå klokka som ein del av den visuelle framstillinga av Harry Bosch. Sidan det er varmt i LA, går han ofte i t-skjorte eller med skjorteermene halvt oppbretta, slik at klokka er veldig tydeleg på venstre handledd. I sesong 3 vert også klokker eit viktig element i ei av drapsetterforskingane, og merksemda vår vert også visuelt leidd mot dei. Bosch har ein Rolex Submariner med datovising og standard stållenkje.
Heile verda veit at Rolex er eit jålete, og svært dyrt, klokkemerke. Prisen på ein Submariner i 2024 hjå norsk forhandlar var 123 000 kr. Dei som bryr seg litt meir, veit at det også er kjent som eit kvalitetsmerke med sertifisert presise mekaniske urverk (kanskje ikkje dei aller beste, men likevel). Det kan sjølvsagt vera ein kopi. Submariner er også kanskje den mest kjende klokkeforma i verda; eg sjølv har ein «formkopi» (det einaste på utsida som er ulikt, er urskiva og graveringane på kassa) frå Invecta med japansk, mekanisk urverk som kosta om lag 5 promille av det ein ny Rolex Submariner ville kosta. Forma er så vanleg (anten som kopiar, eller nesten like) at nokre kanskje først og fremst tenkjer «solid gammalmannsklokke». Men det er god grunn til å tru at Bosch går med ein ekte Submariner.
Det har aldri vore ei billig klokke. I dag skrik ho «Pappagut! Aksjemeklar! Harrytass!» og kostar to-tre normale månadsløner. Om eg hadde fått ei slik klokke, trur eg neppe eg hadde gått med henne.
Imaget på 1960- og 70-talet var eit anna: «rugged, no-nonsense tool watch» nært kopla til Vietnam og dei amerikanske spesialstyrkane.
Indeed, the SEALs took their issued Submariners with them to the jungles of Vietnam. Like other servicemembers who purchased their own Submariners, the SEALs valued the watch for its ruggedness, dependability, and accuracy.
Det er litt usikkert på kvifor denne klokka har ei så tydeleg rolle. På den eine sida verkar det heilt naturleg om Bosch hadde ei slik klokke i bøkene (der han er fødd i 1950 og var infanterisoldat i Vietnam), medan det i TV-serien (der han var med i Gulfkrigen i 1991) kanskje først og fremst skal visa at han hadde ei formativ bakgrunn i det amerikanske militæret.
Eg har sett det nemnt (på Internettet) at denne klokka (i tv-serien) skal vera ei gåve frå eks-kona Eleanor Wish. På dei tre første sesongane har eg ikkje lagt merke til at dette vert referert, så det er mogleg denne forklaringa er lagt inn seinare. Det ville absolutt gje meining at han ville ønskt seg ei slik klokke (gjeve bakgrunnen hans) på eit tidspunkt, og at ho (som var vesentleg betre stilt økonomisk) kunne gje han ei slik gåve.
Eit rom med utsikt
Heilt sidan eg skulle flytta for meg sjølv, er det eitt aspekt ved film og tv-seriar som har plaga meg: Karakterane har det med å «punch above their weight» på bustadmarknaden, eller sagt på ein annan måte: Dei bur mykje finare enn ein skulle tru var mogleg ut frå løna. Det er som om låge løner og ein sinnsjuk prisvekst i bustadsmarknaden ikkje finst i fiksjonsuniversa.
Dette gjeld særleg amerikanske framstillingar, men etter kvart også norske: i tv-serien Livstid (2020) er Veronica Woll (Tone Beate Mostraum) ein sliten politietterforskar og åleinemor, men jammen bur ho ikkje i eit snertent funkisikon på indre Oslo Vest. I den humoristiske krimserien Magnus bur hovudpersonen Magnus Underdal (Vidar Magnussen) i meir landlege omgjevnader, men likevel i eit vanvittig flott modernistisk hus i naturbetong.
Det same gjeld Bosch. Han bur i einebustad i høgdedraga over LA, med storslått panoramautsikt over byen. I bøkene vert dette forklart med at han fekk eit uvanleg stort honorar som gjorde at han kunne byggja det, og Connelly skildra huset, lagt til 7143 (eller 7207) Woodrow Wilson, slik i 2004:
Bosch's home was fourth from the end on the right side. His home was a wood-frame, one-bedroom cantilever, not much bigger than a Beverly Hills garage. It hung out over the edge of the hill and was supported by three steel pylons at its mid-point.
I tv-serien har han flytta inn i ei perle av amerikansk "mid-century modernism", 1870 Blue Heights Drive, eit 140 m² etterkrigsmodernistisk hus frå 1958. Ikkje like berømt som Pierre Koenings Case Study House 21 (Bailey house) og 22 (Stahl house) frå same tida i same området (Hollywood Hills West), men likevel eit døme på uvanleg god smak.
Dette huset står heilt sentralt i den ikkje-verbale framstillinga av Bosch: Los Angeles alltid med han; sjølv når han kviler, ser han ut over byen.
Det er ikkje heilt far-out at dersom Bosch på eit tidspunkt hadde hatt pengar, og høve på eit tidspunkt der marknaden var gunstig, ville kjøpt eit slikt hus fordi han elskar LA. Faktisk er det, dersom vi legg til grunn at huset faktisk er frå 1958 slik det er, meir sannsynleg at han ville kjøpt eit slikt gamalt hus enn at han ville fått arkitektteikna eit nytt på ein slik plass i gamal stil. Han verkar elles å ha eit ganske moderat forbruk, så at han ville lagt pengane sine i eit hus er ikkje det dummaste. Case Study House #21 kosta om lag tre millonar USD i 2006, men huset til Bosch er ikkje så kjent. At huset er uvanleg smakfult innreidd, er kanskje ei tilfeldigheit.
Ingen av dei potensielle heimane til Bosch ser ut til å ha vorte skadde av LA-brannane i januar 2025, sjølv om eg har sett referert at Bosch-forfattar Michael Connelly mista sitt.
Jazz på amerikanska
Både i bøkene og TV-serien høyrer Bosch på klassisk, amerikansk jazzmusikk, hovudsakleg frå 1950- og 1960-talet. Det gjer eg også, ein god del, og eg er interessert i hifi. Interessa for jazz er visst noko Michael Connelly projiserte over frå seg sjølv, men det passar veldig godt.
Musikkanlegget
I bøkene høyrer han på CD-plater, attpå til i ein CD-vekslar (CD-spelar med plass til fleire plater):
Det var dekket på til to på spisestuebordet. Etter bokstavelig talt å ha lagt mordboka på hylla, bokhylla ved siden av bordet, slo han på stereoen og åpnet CD-skuffen. Datteren hadde allerede fylt den med fem av favorittplatene hans, Frank Morgan, George Cables, Art Pepper, Ron Carter og Thelonious Monk. Han stilte den inn på shuffle og gikk ut på verandaen. (Den svarte boksen, 2012.)
I TV-serien har han eit eldre oppsett med McIntosh-forsterkar (MX110 og MC240), Marantz 6300 platespelar og Ohm Walsh 4 høgtalarar. Stereoanlegget er ikkje tilfeldig, og ikkje noko han kunne kjøpt på Fry’s electronics ein ettermiddag etter jobb. Det er plassert på ein skjenk i stova (eit «alter» som det ofte spøkefult vert omtala som i hifi-miljø), midt ute i glasutliggaren som pregar huset, og er synleg både i takingar innanfrå, som viser eit panorama over Los Angeles, og utanfrå, når vi ser inn på Bosch.
McIntosh er den amerikanske forsterkarprodusenten, slik Ford, Chrysler og GM er dei amerikanske bilprodusentane. Lyset frå desse forsterkarane er uløyseleg knytt til amerikansk populærmusikk. Grateful Dead brukte McIntosh. McIntosh produserer framleis liknande forsterkarane i litt nyare utgåver (som MC275).
MX110 er ein radiomottakar/forforsterkar, produsert 1962–1969 og MC240 ein ganske kraftig effektforsterkar frå same tiår. Båe nyttar radiorøyr (vacuum tubes) i forsterkingskrinslaupa. Dette var ein vanleg måte å produsera forsterkarar på fram til ein gong på 1960-talet, før transistorar tok over. Transistorforsterkarar kan produsera meir forsterking med mindre forvrengjing og vesentleg lengre levetid. Likevel har ein del hifi-entusiastar framleis stor sans for utstyr med røyr, fordi forvrengjinga derifrå gjev varme og klang.
Høgtalarane, Ohm Walsh 4, som er ganske innovative og sannsynlegvis ikkje heilt ukloke i ei stove med svære glasflater på alle sider, ser ut til å vera frå 1980-talet. Dei er også amerikanske, men ikkje like ikoniske og californiske som JBL.
Marantz 6300 er ein japansk direkte-driven platespelar frå 1977–76
Altså: Anlegget i seg sjølv verkar meiningsfylt. Mange liker den varme lyden av røyr og vinyl, og det har vorte populært att dei siste ti-femtan åra, nesten parallelt med at streaming har teke over posisjonen til både CD-plater og radio som musikkformidlar. Dersom du faktisk ønskjer klassisk hifi-stereo i stova, er både vinyl og røyrforsterkarar meir tilgjengeleg no enn det var på starten av 2000-talet. Men Bosch ser ikkje ut til å vera ein nerd som er oppteken av stereoanlegget, bruker natta på å tråla Discogs etter «mint» utgjevingar og laurdagen på å vaska og katalogisera dei. Han ligg neppe vaken og uroar seg for om han kanskje har feil azimuth, VTA og stifttrykk, eller om ekte NOS-røyr ville gje litt betre klang.
Dersom vi skal ta det anlegget heilt biografisk-bokstaveleg, er det rimeleg å spørja når han kjøpte det. Det er vanskeleg å tru at han kan ha kjøpt det nytt (det må vera om lag like gamalt som han sjølv), så han må ha kjøpt det brukt. Men det kan godt vera: anten fordi dette var komponentar han alltid hadde drøymt om, eller fordi han kanskje overtok eit fungerande anlegg.
Musikken
Musikken, amerikansk jazz hovudsakleg frå 1950- og 1960-talet, fortel oss noko anna. I første omgang fortel det oss at han er ein mann med gamaldags smak, som i samtalen han har med kollegaen Edgar i bilen:
«Do you listen to anything from this century?»
«I'm still trying to catch up on the last one»
I neste omgang plasserer det han i ein slags liberal tradisjon; jazzen er den mest amerikanske musikksjangeren, og ein sjanger (særleg på 1950- og 1960-talet) der svarte musikarar hadde meir truverde enn kvite. Dette passar med Bosch, han er, delvis uskiljeleg, frå byen Los Angeles, kanskje den mest multi-etniske storbyen i USA, og ein kvit mann «på golvet» i LAPD, der dei fleste er svarte.
Altså, tidslinja lurer oss
Mykje av den visuelle karakteristikken av Bosch i serien fungerer, fordi vi har bestemte assosiasjonar til symbola som vert brukte – vi forstår bilen, klokka, huset, musikken og musikkanlegget inn i konteksten av amerikansk kulturarv. Desse assosiasjonane underbyggjer framstillinga av karakteren serien elles gjev.
Likevel er det noko som skurrar, og der ei i spørsmålet om det er realistisk at Harry Bosch ville ha akkurat desse gjenstandane utan å ha tenkt på korleis dei framstår. Han kan sjølvsagt ha valt dei fordi dei framstår slik og slik, men då er forteljinga ei anna, nemleg at Bosch nøye har konstruert korleis han ønskjer å framstå, akkurat slik rekvisitørane har konstruert han i TV-serien. Det passar ikkje til karakteren.
For å forstå kvifor det skurrar, må vi leggja bort klokka og ta fram almanakken. Eg trur at årsaka ligg i at tidslinja er endra frå bøkene, og at det å vera ein mann i 40–50-åra på 2010-talet var noko anna enn å vera det på 1990-talet.
Michael Connelly byrja å skriva bøker om Bosch i 1992. På nettstaden CrimeReads rosar krimforfattaren Reed Coleman overføringa til ein TV-serie 22 år seinare:
For instance, the timeline as delineated in the novels, including Harry’s two tours in Vietnam, simply wouldn’t work in the Amazon series. That’s all been adjusted and seamlessly so.
Eg er litt usamd i kor saumlaust dette er gjort. I bøkene gav det meining i at Bosch kunne vore fødd i 1950, Vietnam-soldat rundt 1970 og framleis i politiet på 1990- og 2000-talet: I Den svarte boksen (2012) prøver han å vri seg unna spørsmål om han ikkje bør pensjonera seg. I TV-serien er dette flytta om lag tjue år fram, slik at han var i Irak under Gulfkrigen i 1991 i staden for i Vietnam.
Då var han om lag 44 år gamal i 2014 (sesong 1 av serien). Det passar fint med at dotter hans (Maddie) er 16 år, men mindre fint med smaken hans. Ein gut (Bosch) fødd i 1970 i LA, og vaksen opp i barneheim og fosterheim på 1980-talet, før han mot slutten av tiåret verva seg til miltæret og reiste til Irak, burde på mange måtar vore meir prega av populærkulturen på 1980-talet enn på 1960-talet. Dersom han oppdaga jazz som vaksen, fint (det gjorde eg også), er det er lite sannsynleg at han ville først og fremst kjøpt det på LP: På 1990- og 2000-talet var alt dette mykje lettare tilgjengeleg på CD. (At ein amerikanar fødd i tja, 1990, derimot, tilbake frå Afghanistan midt på 2010-talet, ville slappa av med vintage hi-fi og jazz på vinyl, er meir sannsynleg).
Valet av «karakteriserande rekvisittar» etterlèt meg altså med kjensla av at Bosch eigentleg er mellom seksti og sytti år gamal, men plassert i livet til ein mann mellom førti og femti. Slik appellerer han til yngre menn som ønskjer seg tilbake ei tid då typiske manneting var noko anna, og til eldre menn som skulle ønskt at dei var yngre.
Same tidsproblemet gjeld også drapet på mor til Bosch. Arbeidet han gjer, meir eller mindre som ein besettelse og eit fritidsprosjekt, for å oppklara drapet er ein fin «lang kurve» som bind saman heile serien frå sesong til sesong. Likevel er det som om detaljane rundt drapet, og det vi får sjå av tilbakeblikk, eigentleg skjer i 1961, ikkje 1981.
Bosch er ikkje åleine om å få problem når heile handlingsunivers vert flytta i tid: vanlegvis er slike transplantasjonar temmeleg mislykka. Det er to gode løysingar: Anten å behalda den opphavelege tidfestinga, eller å gjera tidfestinga meir diffus. Det første gjev alt eit aspekt av «kostymedrama»; ein lett historisk interessert sjåar vil leita etter om tidskoloritten er rett. Den andre er det vanlege i dei fleste produksjonar, dei går føre seg «sånn om lag no». Det fungerer ofte greitt om produksjonen har passa på å fjerna dei tydelegaste tidsmarkørane. Ironisk nok ville valet av rekvisittar fungert ganske bra med ei slik omtrentleg tidfesting (sjå også det TV Tropes kallar Two Decades Behind); så feilen er kanskje at serieprodusentane har valt å følgja forfattaren i å vera presis ned til datonivå.
Byen i hjarta hans
Heilt sentralt i personaen Bosch står kjærleiken til byen Los Angeles, og dette må vi forstå som ein kjærleik til alle innbyggjarane og slik dei lever. Dette, igjen, er ei slags forklaring på motivasjonen han har for å vera politimann. Han bur, og ser ut over byen, fordi han aldri kunne tenkja seg å bu nokon annan stad.
Problemet er at denne kjærleiken, særleg i serien, framstår som ein temmeleg abstrakt kjærleik (nærast ein informed attribute): noko vi vert fortalt, men ikkje kan sjå med eigne augo. Bosch bur i ein glamorøs villa i eit rikmannsstrok, der kontakten med naboane ser ut til å vera minimal. Gatebiletet er smale vegar som svingar seg opp etter åsane, med høge murar og store portar.
Det minner meg om eit intervju eg såg med den norske finanskjendisen Peter C. Warren, der han snakkar om dei som kjenner eit behov for å flytta til Sveits for å passa på pengane sine. Han fortel at (parafrasert) dei elskar Noreg, forklart med fjord og fjell og naturen og sånt. Pussig nok: ikkje det norske samfunnet dei er ein del av.
Dei vi ser Bosch samhandla med utanom jobb, er stort sett ekspeditørar i take-awaysjapper. Han veit om «the best place» for å handla alt mogleg. Når han har eit sosialt liv, er det med kollegaene i politiet – og dottera Maddie. Det er dei som feirar thanksgiving saman, og sjefen Grace dottera bur hjå når Bosch i sesong 3 er uroleg for at skurkane skal skada henne.
Han bryr seg heller ikkje synleg om politikken i byen. Rett nok blir politikk vanlegvis framstilt som eit spel blant korrupte og sjølvopptekne blærar i nesten all populærunderhaldning, særleg amerikansk (nyare europeiske seriar kopierer gjerne denne framstillinga; noko eg reagerte på i den elles briljante Forbrydelsen var korleis framstillinga av lokalpolitikken i Kjøpenhamn hadde noko amerikansk over seg). Her føyer Bosch ser inn i mønsteret, og denne misantropien og mistilliten til demokratiet kjem tydeleg til uttrykk mot slutten av sesong tre, der vi vert tekne med på eit folkemøte om Koreatown-drapsmannen (KTK, «Koreatown Killer»), og det er openbert at styremaktene (representert ved politisjef Irving) misliker å vera der, samtidig som folket opptrer som tullingar. Dette er altså meir ein underliggjande premiss for serien, og heller noko eg får koma tilbake til: All politisk styring er ineffektiv og korrupt, og det einaste vi kan vona på er ærlege politifolk som kan ta skurkane.
Eg argumenterer ikkje for at denne framstillinga av ein arbeidsnarkoman apolitisk politimann er urealistisk, men for at den tilknytninga Bosch har til LA liknar meir på den tilknytninga ein turist har til favorittbyen sin enn til den tilknytninga folk har til eit lokalsamfunn. Tilknytninga mi til staden eg bur, handlar om at eg kjenner folk, frå små barn til gamle, med mange slags roller i bygda, og at vi deltek i aktivitetar saman.